Củ đề trong máy phát điện là gì ?

Củ đề máy phát điện là một động cơ điện một chiều (DC) nhỏ, thường chạy bằng ắc quy 12V hoặc 24V. Được dùng để quay trục khuỷu của động cơ cho đến khi máy nổ và tự chạy được.

Củ đề có chức năng gì trong máy phát điện

Tạo chuyển động ban đầu cho động cơ

Khi người vận hành ấn nút Start, củ đề (motor điện một chiều) sẽ quay rất nhanh và kéo theo bánh đà của động cơ. Quá trình này giúp động cơ đạt đủ vòng tua để quá trình cháy nhiên liệu xảy ra, giúp máy nổ máy và chạy bình thường.

Biến điện năng từ ắc quy thành động năng cơ học

Củ đề sử dụng dòng điện từ bình ắc quy (12V hoặc 24V) để vận hành mô tơ điện bên trong. Mô tơ tạo lực quay cơ học để kích hoạt động cơ diesel hoặc xăng.

Tự ngắt sau khi động cơ nổ máy

Sau khi động cơ chính của máy phát điện đi vào hoạt động ổn định.  Củ đề sẽ tự ngắt nhờ cơ cấu cơ khí gồm bánh răng Bendix và rơ-le từ. Việc này giúp bảo vệ củ đề không bị cháy do quay quá lâu hoặc quay ngược.

Đóng vai trò khởi động trong toàn bộ hệ thống

Củ đề là bộ phận bắt buộc phải có ở máy phát điện chạy bằng động cơ đốt trong (xăng hoặc dầu). Nếu củ đề hỏng, máy phát sẽ không thể khởi động được trừ khi có hệ thống đề phụ (đề giật – thường chỉ có ở máy nhỏ).

Cấu tạo

Phần động cơ điện (DC Motor)

Rotor (Phần quay)	Quay khi có dòng điện, gắn với bánh răng truyền động
Stator (Phần tĩnh)	Tạo từ trường cho rotor quay
Chổi than (Carbon Brush)	Truyền điện từ nguồn vào rotor, thường mòn theo thời gian
Cổ góp (Commutator)	Gắn trên trục rotor, tiếp xúc với chổi than để xoay dòng điện
Vỏ củ đề (Housing)	Bảo vệ toàn bộ mô tơ khỏi bụi, ẩm và va đập

Phần truyền động và điều khiển

Bộ phận	Vai trò
Bendix (Bộ bánh răng ăn khớp)	Trượt ra ăn khớp với bánh đà khi khởi động, rút lại khi máy nổ
Rơ-le từ (Solenoid)	Là công tắc điện từ, hút lõi sắt → đẩy Bendix ra → đóng mạch điện cho mô tơ quay
Lò xo hồi vị	Đẩy bánh răng Bendix trở lại vị trí ban đầu sau khi máy nổ

Nguyên lí hoạt động

Bước 1: Khởi động

Khi bạn ấn nút Start hoặc xoay chìa khóa khởi động, dòng điện từ ắc quy 12V hoặc 24V được truyền đến rơ-le từ (solenoid) của củ đề.

 Bước 2: Đóng mạch và đẩy bánh răng

Rơ-le từ hoạt động như một công tắc điện từ để đóng mạch dòng điện lớn đến motor bên trong. Đồng thời đẩy bánh răng Bendix ra phía trước, ăn khớp với bánh đà của động cơ.

Bước 3: Quay trục khuỷu

Motor đề bắt đầu quay khiến bánh răng Bendix quay theo và làm quay bánh đà và trục khuỷu của động cơ. Khi trục khuỷu quay đủ nhanh, hỗn hợp nhiên liệu – không khí được nén và đánh lửa (máy nổ).

 Bước 4: Ngắt củ đề

Khi động cơ nổ, bánh đà quay nhanh hơn củ đề. Cơ cấu ly hợp bên trong Bendix tự động tách ra, không còn truyền lực từ củ đề nữa. Rơ-le từ nhả ra cho bánh răng rút về và khiến  mô tơ đề ngừng quay.

Dấu hiệu củ đề máy phát điện bị hư

Bấm nút khởi động nhưng máy không phản ứng.

Khi sử dụng, mặc dù đã bấm nút Start nhưng không có tiếng động gì, máy hoàn toàn im lặng. Nguyên nhân có thể gây ra hiện trượng trên :

• Rơ-le từ hỏng
• Mô tơ đề cháy
• Tiếp xúc dây điện lỏng, gãy hoặc oxi hóa

Nghe tiếng “tạch tạch” nhưng máy không nổ

Rơ-le từ vẫn hoạt động và phát ra tiếng “click” hoặc “tạch” mỗi khi bấm đề. Nhưng mô tơ đề không quay hoặc quay không đủ lực.

Nguyên nhân:

• Mô tơ yếu điện
• Chổi than mòn
• Cánh khởi động (Bendix) bị kẹt

Củ đề quay nhưng máy không nổ

Mô tơ đề quay rõ ràng, nhưng động cơ không khởi động được. Nguyên nhân có thể là do Bendix không ăn khớp với bánh đà. Bánh răng bị mòn hoặc vỡ hay cơ cấu gài bánh răng bị kẹt.

Đề yếu, quay chậm

Khi nhấn nút Start, máy phát kêu “u…u…” rất yếu. Có thể là do ắc quy yếu điện, chổi than bị mòn nhiều hoặc củ đề bị “chai”, mô tơ xuống cấp.

Có mùi khét hoặc khói

Khi khởi động nhiều lần hoặc giữ nút đề quá lâu có thể nghe thấy mùi khét hoặc thấy khói bốc ra từ khu vực củ đề. Đây là lỗi rất nguy hiểm, thể hiện dấu hiệu củ đề bị quá tải hoặc cháy cuộn dây.

Máy phát phải đề nhiều lần mới nổ

Khởi động máy phải thử đi thử lại nhiều lần. Đây là dấu hiệu ban đầu của củ đề yếu, tiếp xúc chập chờn hoặc sắp hỏng.

Lưu ý khi sửa chữa

Ngắt nguồn điện hoàn toàn trước khi sửa chữa

Tắt công tắc nguồn, tháo cực âm (-) của ắc quy để tránh rò điện hoặc chạm mạch khi thao tác. Đảm bảo máy phát đã ngừng hoạt động và nguội hoàn toàn.

Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ và thiết bị kiểm tra

Đồng hồ đo điện (VOM) để kiểm tra điện áp, thông mạch.

Tua vít, cờ lê phù hợp với kích thước ốc vít trên củ đề.

Dụng cụ tháo chổi than, vệ sinh cổ góp.

Găng tay cách điện và kính bảo hộ (nếu cần).

Xác định đúng lỗi trước khi tháo củ đề

Kiểm tra kỹ các phần của máy phát :

Ắc quy có đủ điện không?

Dây điện và rơ-le từ có hoạt động không?

Không nên tháo củ đề nếu lỗi không nằm ở củ đề, tránh mất công và rủi ro hư hỏng thêm.

Khi tháo củ đề ra khỏi máy

Ghi nhớ hoặc chụp hình lại vị trí dây điện và cách lắp đặt ban đầu.

Cẩn thận khi tháo bánh răng Bendix để không làm rơi lò xo hồi vị hoặc bi giữ.

Lau sạch bụi bẩn, dầu nhớt bám quanh khu vực củ đề và bánh đà.

Khi sửa chữa bên trong củ đề

Không dùng dầu nhớt bôi trơn cổ góp hoặc chổi than, vì dễ gây đánh lửa.

Nếu chổi than mòn dưới 30% thì cần thay mới.

Nếu cổ góp bị mòn hoặc xước sâu, cần tiện lại hoặc thay rotor.

Kiểm tra cuộn dây mô tơ bằng đồng hồ đo cách điện nếu nghi ngờ chạm chập.

Sau khi sửa xong, thử nghiệm bên ngoài trước khi lắp vào máy

Kết nối thử củ đề với nguồn ắc quy ngoài và quan sát hoạt động. Nếu mô tơ quay mạnh, bánh răng Bendix trượt ra nhanh thì là hoạt động bình thường . Nếu quay yếu, kêu ù ù, hoặc Bendix không trượt thì hiệu quả hoạt động vẫn chưa đạt.

Vệ sinh kỹ lưỡng trước khi lắp lại

Vệ sinh sạch sẽ tiếp điểm điện và vỏ củ đề. Siết chặt ốc, đảm bảo dây tiếp mát (mass) tốt, không bị lỏng hoặc rỉ sét.

Chỉ thay thế bằng củ đề cùng loại

Đảm bảo đáp ứng các tiêu chí cần thiết và phù hợp với máy phát điện :

Điện áp đúng (12V hoặc 24V),

Số răng bánh răng Bendix khớp với bánh đà,

Chiều dài trục và kiểu chân lắp phù hợp.

Tuyệt đối không thay bằng loại “gần giống” , dễ gây cháy hoặc không hoạt động.

Nơi bán máy phát điện Mitsubishi hàng chuẩn

Mua máy phát điện Mitsubishi hàng chuẩn chính hãng tại Công ty TNHH Thiết bị Công nghệ Bình Minh.  Chúng tôi là một trong những nhà phân phối máy phát điện lớn nhất tại thị trường Việt Nam.

Hotline tư vấn và đặt hàng : 0964. 160. 888

Email liên hệ :  contact@gensetpower.vn